De voorbereiding op de geboorte van je mini veulen

Het voorjaar is in zicht, een periode waar menig fokker naar uit kijkt want dan start het veulenseizoen weer! Na een winter lang fantaseren, afwachten en vooral wachten, is nu het einde dan toch in zicht! De geboorte van de toekomstige veulens staat voor de deur. Een belangrijk doch spannend maar zeer magisch moment. Ervaren fokker of niet, het blijft een bijzondere gewaarwording en een spannend moment. De meeste merries redden zichzelf goed en de natuur regelt zich vaak zelf. Toch is het van belang als je zelf kan observeren en zo later kan signaleren wanneer er iets mis is. Op deze manier kan je tijdig in actie komen en de dierenarts bellen of, wanneer nodig, zelf ingrijpen. Hoe bereid je jezelf en je merrie hier allemaal het beste op voor?

Allereerst moet je je bedenken waar de merrie het beste kan gaan bevallen. Geef je dit uit handen, bijvoorbeeld bij een ervaren fokker of dierenarts een kraamstal huren. Of laat je de merrie bij je thuis bevallen. Wanneer de merrie gewoon thuis gaat bevallen dienen de voorbereidingen tijdig getroffen te worden.

De drachtige merrie

Laten we beginnen met de merrie zelf. Het is uiterst belangrijk dat de merrie zelf in goede conditie is. Op deze manier is zij zelf opgewassen en tevens voorbereid op de bevalling en daarna het verzorgen van haar veulen. Enkele maanden voor uitgerekende datum is het van belang dat de merrie voldoende (extra) voeding krijgt. Naast ruwvoer opbouwend een goede merrie brok. Een merriebrok geeft de nodige extra voedingstoffen maar draagt ook bij aan de startende melkproductie. Tot 2 maanden voor uitgerekende datum is het prima, zelfs heel goed, om je merrie voldoende beweging te blijven geven. Op deze manier blijven haar spieren in vorm, waar ze tijdens de bevalling weer profijt van heeft. Kijk wel in hoe verre ze dit nog aan kan naar mate de uitgerekende datum dichterbij komt en dus haar buik groter en groter wordt.
Laat je merrie tevens ruim op tijd inenten tegen influenza en tetanus. Niet alleen voor de antistoffen voor het veulen maar ook om complicaties tijdens de dracht en erna te voorkomen.

Locatie – binnen of buiten?

Omdat een merrie antistoffen voor haar ongeboren veulen aan gaat maken, is het van belang dat de merrie tijdig kan gaan wennen aan haar kraamomgeving. Wanneer het veulen geboren is, krijgt deze de antistoffen van de merrie (voor o.a. de omgeving) binnen via de biest (eerste melk). Welke locatie je ook kiest voor je merrie, binnen of buiten, laat haar op tijd (minimaal 3-4 weken van te voren) wennen aan haar kraamomgeving.

Uit eigen ervaring raden wij aan de merrie in een ruime kraamstal, lekker binnen, te laten bevallen. De stal dient uiteraard groot genoeg te zijn zodat de merrie zich niet per ongeluk vast rolt tegen de muur of het veulen in een beklemmende positie brengt tijdens de bevalling. Voor minipaarden, falabella’s en shetlanders is de afmeting 3m bij 3m toch wel gewenst als kraamstal. De stal dient verder uiteraard schoon en goed verlicht te zijn, het liefst ook niet op de toch maar wel met voldoende frisse lucht. Sommige merries vinden het erg fijn wanneer hun maatje (ander paard) naast hun op stal staat maar zorg wel dat er nog steeds voldoende privacy is voor de merrie als ze wil. Bijvoorbeeld: Geen drukke hoekstal waar veel mensen, dieren of ander verkeer langs komt de hele tijd.

Voordelen aan op stal bevallen is dat je gemakkelijk een camera op kunt hangen om toezicht te houden op het gedrag van je merrie en de naderende bevalling. Het is een veilige, beschermde omgeving en wanneer je merrie gewend is voor de nacht op stal te gaan, tevens een vertrouwde omgeving.

Kies je er toch voor je paard buiten te laten bevallen? Zorg dan dat er voldoende beschutte, droge (lig)plekken aanwezig zijn. Denk aan een ruime schuilstal met een stro bed. Probeer tevens privacy plekken te creëren wanneer je merrie in een kudde moet gaan bevallen. Het allerbelangrijkste is misschien wel de omheining van het weiland waar de merrie gaat bevallen. Veulens kennen het principe stroomdraad nog niet en zullen (per ongeluk) wellicht door de draden heen rennen. Een ander scenario is dat de merrie onder het draad door bevalt. Dat wil zeggen, de merrie ligt aan de ene kant en het veulen wordt aan de andere kant geboren. De merrie kan het veulen dan niet schoonlikken etc. wat toch wel een probleem is.

Waken

Een groot paard draagt over het algemeen 340 dagen. Vanaf 320 dagen is het veulen levensvatbaar en kan deze al geboren worden. Bij minipaarden en kleine pony’s ligt dit net even iets anders. Ook bij minipaarden en pony’s wordt van 340 dagen dracht uitgegaan gemiddeld maar vanaf 300 dagen is het mini veulen al levensvatbaar en kan deze al geboren worden. Om deze reden wordt meestal van 320 dagen dracht uitgegaan. Natuurlijk zijn er uitzonderingen en verschilt dit per paardje. Omdat de merrie ruim op tijd aan haar kraamstal moet gaan wennen, is het aan te raden ook de camera (met nachtzicht) alvast aan te doen. Op deze manier kan je het gedrag van je merrie observeren en tegen de tijd dat de bevalling nadert, kan je makkelijker de verschillen in gedrag opmerken. Meestal bevallen merries ‘s nachts, wanneer het lekker rustig is op stal, dus een camera met nachtzicht is wel fijn.

Naast een camera in de stal is een birthalarm een absolute aanrader. Deze heb je in veel verschillende varianten, halstermodel, singelmodel, sonde etc.  Bij minipaarden en kleine pony’s is een halster alarm erg fijn in gebruik. Het betreft een kastje welke onder aan de kin van de merrie aan het halster bevestigd wordt. Wanneer de merrie gaat bevallen, gaat zij vaak plat liggen. Het birthalarm kastje merkt dit op en belt naar het ingestelde telefoonnummer. Je wordt dus gebeld door je merrie als het ware. Met behulp van de camera kan je kijken of het vals alarm is of dat je merrie inderdaad midden in de nacht aan het bevallen is. Bij vals alarm scheelt je dit een tochtje naar de stal en kan je vanuit bed, met je mobiel, het birthalarm weer resetten. Een geweldige combinatie dus: birthalarm + camera. Twijfel je? Ga altijd even naar de stal om je merrie te controleren. Liever een keer te veel dan te weinig naar de stal.

Omdat mini veulens vanaf 300 dagen al levensvatbaar zijn en geboren KUNNEN worden, is het van belang iets hier aan vooraf de merrie in de kraamstal te zetten ’s nachts om haar alvast te laten wennen en om haar antistoffen op te laten bouwen zoals eerder genoemd.

Checklist

Voor, tijdens en na de bevalling zijn een heel aantal hulpmiddelen nodig. Een zogeheten kraamkist waar alles voor handen ligt wanneer het nodig is. Maak deze kraamkist in alle rust, ruim voor de bevalling alvast klaar. Op deze manier heb je in 1 greep alles bij de hand en kan je snel en efficiënt te werk gaan. Uiteraard heeft iedereen zijn of haar eigen methodes, rituelen en voorbereidingen maar we hebben heel globaal even een checklist opgesteld:

• Schone handdoeken
• Steriele schaar om eventueel de navelstreng mee door te knippen
• Navelklemmetje om de navelstreng na afknippen mee af te binden
• Jodiumtinctuur om de navelstreng te ontsmetten (let op! Geen betadine!)
• Melissengeist ademspray om de ademhaling van het veulentje te stimuleren
• Desinfectie gel voor eigen handen
• Staartbandage om de staart van de merrie op te binden wanneer nodig
• Glijmiddel om eventueel te kunnen helpen
• Leeg baby flesje met speen voor eventuele eerste biest
• Pollepel (handig bij red bag bevalling)
• Een lijstje met belangrijke telefoonnummers zoals die van de dierenarts en eventueel iemand die kan komen helpen.
• Wanneer het veulentje vroeg in het jaar geboren word is wellicht een veulendekentje voor wat extra warmte handig.
• Een lege emmer of zak voor de nageboorte

Geboorte

Een geboorte welke normaal verloopt bestaat uit 3 verschillende fasen. De eerste fase heet de ontsluitingsfase. Tijdens de ontsluitingsfase gaat de baarmoedermond verslappen en zal de baarmoeder gaan samentrekken. Dit veroorzaakt bij de merrie het eerste onrustige gedrag. Ze kan rondjes door de stal gaan draaien, schrapen met haar voorbenen, veel opstaan en weer liggen, vaker mesten en plassen. De samentrekkende baarmoeder laat de druk toenemen waardoor de eerste waterblaas zal knappen en komt er vruchtwater naar buiten. Wanneer dit gebeurt, zal de ontsluitingsfase overgaan in de uitdrijvingsfase. Vlak nadat het vruchtwater is vrijgekomen, zal er een witte vruchtblaas met daar in de voetjes van het veulen verschijnen.

Let op: Bij minipaarden is een redbag bevalling een veel voorkomend iets. In plaats van een witte vruchtblaas, zal er een dikke rode ballon zichtbaar worden. Dit is de placenta die te vroeg heeft losgelaten waardoor het veulen nu geen lucht of andere toevoer meer krijgt. Het is van groots belang dat het veulen geholpen wordt. Laat iemand anders de dierenarts bellen en maak zelf de dikke rode ballon open (als deze te taai is, pak de pollepel van de checklist). Zodra deze kapot is, ga je voorzichtig en met schone handen opzoek naar de pootjes van het veulen. Help de merrie voorzichtig door op de ween mee te trekken om het veulen zo snel mogelijk (maar voorzichtig!!) geboren te laten worden. Vanaf het moment dat de placenta losgelaten heeft, dient het veulen binnen 3 minuten geboren te zijn, anders zal deze wegens zuurstoftekort overlijden. Een absolute aanrader is om artikelen en filmpjes te kijken van verschillende redbag bevallingen. Op deze manier weet je wat je te wachten staat, hoe het te herkennen en hoe te handelen.

Na enkele weeën zullen behalve de voetjes nu de voorbeentjes en een stukje van het neusje van het veulen zichtbaar zijn. Het is van groots belang dat beide voorbeentjes vooruitsteken met het neusje er tussen. Meestal ligt 1 beentje wat verder naar voren maar volgt de tweede kort daarna met het neusje/hoofdje er naast. Wanneer er een beentje mist, probeer dan voorzichtig en met schone handen te voelen of je deze erbij kan pakken. Het zelfde geldt voor eventueel het hoofdje. Lukt dit niet of twijfel je, meteen (en met spoed!) de dierenarts bellen. Het is van groots belang dat het veulen in de juiste houding ligt om veilig geboren te kunnen worden!Nu de beentjes en het neusje zichtbaar zijn, zal het snel gaan. De meeste merries gaan nu liggen, als ze niet al waren gaan liggen.Zodra het hoofdje volledig zichtbaar is, kan je rustig toenaderen en het vlies om het hoofd en de neus van het veulen verwijderen. Wanneer de merrie ook de achterhand van het veulen eruit heeft geperst, kan het zijn dat ze even blijft liggen. Het veulen zit vaak nog vast aan de navelstreng en krijgt nog bloed via de merrie vanwege de intacte navelstreng. Jaag de merrie dus niet in de benen, laat haar rustig even bekomen. Zodra ze uit zichzelf opstaat, zal de navelstreng scheuren en knijpen de bloedvaten zelf samen. Je hoeft dus niet te knippen. Wel even controleren of de navelstreng niet al te hard meer bloed en ontsmet deze met jodium tinctuur of navelspray.

Nu het veulen geboren is, zal de nageboortefase langzaam gaan starten. Dit is de derde en tevens laatste fase van de geboorte. Normaal gesproken volgt de nageboorte binnen een half uur tot een uur na de geboorte. Deze zal gecontroleerd moeten worden of deze volledig is. Wanneer deze niet volledig is, moet de dierenarts gebeld worden om de merrie van binnen schoon te maken.

Wanneer geconstateerd is dat de nageboorte volledig is, kan je deze voor de zekerheid in een emmer bewaren om de dierenarts nog even te laten kijken, mocht deze komen ter controle.
Als de nageboorte langer dan 2 uur in de merrie blijft hangen, kan deze het beste even omhoog geknoopt worden zodat de merrie er niet op gaat staan. Ga zelf ook niet aan de nageboorte trekken, dit helpt niet maar geeft risico op inwendige bloedingen. Bel de dierenarts in dit geval zodat hij een handje kan helpen om de nageboorte eraf te krijgen. Wanneer dit niet gebeurt kan de merrie heel ziek worden. De merrie kan na de geboorte nog last van naweeën krijgen waardoor ze onrustig is. Dit zal langzaam afnemen en verdwijnen. Gebeurt dit niet, dan is het belangrijk alsnog de dierenarts te bellen omdat er dan inwendig iets aan de hand kan zijn.

Het veulen

De volgende punten zijn te observeren en in de gaten te houden bij een pasgeboren veulentje:

• Bij de geboorte heeft het veulen de ogen open en is het zuigreflex aanwezig
• Ademen: binnen 20-30 seconden; binnen 1 minuut rustig en regelmatig
• Schudden en optillen hoofd: binnen 1.5 minuut
• Staan: na ongeveer 30 min.
• Drinken: na 90 min.
• Darmpek (eerste ontlasting): na ong. 2 uur, hier persen ze vaak flink op.
• Urine: na 9 uur

Het allerbelangrijkste voor een pasgeboren veulen is de eerste melk, ook wel biest genoemd. Hierin zitten alle stoffen die een veulen nodig heeft voor een goede start, afweersysteem en energie. Het zou het mooist zijn als het veulen dit binnen 2 uur na de geboorte maar maximaal 5 uur na de geboorte binnen heeft gekregen.

Voor alles omtrent de voorbereiding, het waken en de bevalling geldt nogmaals:

Iedereen doet het op zijn of haar eigen manier en bijbehorende checklist. Ga voor je zelf na wat je handig en fijn vind. Zie je het zelf niet zitten of twijfel je? ALTIJD om hulp vragen of een dierenarts bellen. Eventueel een ervaren fokker die er samen met jou bij wil zijn. Blijf zelf ten alle tijden ontspannen voor de gemoedsrust van je merrie. Zij steunt op jou, jij bent bekend voor haar en ze zal het opmerken als je onrustig bent of stress hebt. Het is een hele spannende, soms stressvolle ervaring maar al met al iets heel moois en  magisch wat je met je merrie zal beleven dus ervaar en GENIET!